Roman, Alexandru; Ps. Cato censorul (1826-1897), Romanist und Publizist

Roman Alexandru, Ps. Cato censorul, Romanist und Publizist. * Össi (Auşeu, Rumänien), 26. 11. 1826; † Mühlbach (Sebeş, Siebenbürgen), 27. 9. 1897. Sohn eines griech.-kath. Pfarrers; stud. 1842–45 Phil. und Jus an der Rechtsakad. in Großwardein (Oradea); 1845 trat er in den Priesterstand und stud. in der Folge als Stipendiat der griech.-kath. Diözese Großwardein 1845–48 in Wien am Kollegium Barbareum Theol. 1851–53 war R. Prof. für rumän. Sprache an der Rechtsakad. in Großwardein. 1853–56 stud. er an der Univ. Wien Physik, Mathematik, Chemie, Astronomie und Mikroskopie. 1857–60 in Ofen (Budapest) Red. der rumän. Texte des „Buletinul legilor“. Ab 1863 wirkte er als ao. Prof., ab 1880 als o. Prof. für rumän. Sprache und Literatur an der Univ. Pest. Daneben entfaltete R. eine umfangreiche publizist. Tätigkeit, die vor allem den nationalen Problemen der Rumänen galt. Im Zusammenhang mit der Denkschrift für die Rechte der Rumänen „Pronunciamentul“ (1868) war er 1870/71 inhaftiert. Er publ. vor allem in den Bll. „Bucovina“, „Gazeta Transilvaniei“, „Concordia“ und „Familia“. 1868 gründete er das polit.-literar. und wirtschaftliche Bl. „Federaţiunea“, welches er auch red. und hrsg. 1865–87 ung. Reichstagsabg. von Ceica (Bihor).

W.: Advorbinţa . . . rostitǎ cu ocasiunea deschiderii prelegerilor din limba românǎ în arhigimnasiul orǎdan în a. 1851, 17 martie (Rede . . . gehalten bei der Eröffnung der Vorlesungen über die rumän. Sprache im Obergymn. von Oradea am 17. 3. 1851), in: Foaie p. minte inimăşi lit. 14, 1851, n. 13; Rede des Reichstags-Abg. A. R., gehalten in der Mittelschuldebatte im ung. Reichstag am 16. 3. 1883, 1883; etc.
L.: Tribuna, 1897, n. 295; Budapesti Hirlap, 1897, n. 270; G. Neamţu, Activitatea parlamentarǎ a lui A. R. 1866–87, in: Anuarul Inst. de Istorie din Cluj 12, 1969, S. 83 ff.; ders., Infiinţarea, programul şi colaboralorii ziarului „Federaţiunea“ (1868–76), ebenda, 14, 1971, S. 157 ff.; ders., Tirajul, cititorii şi situaţia fianciarǎ a ziarului „Federaţiunea“ (1868–76). in: Acta Mus. Napocensis 9, 1972, S. 635 ff.; ders., A. R. militant pentru unitatea naţională a românilor (1848–97), in: Anuarul Inst. de Istorie şi Arheologie Cluj 16, 1973, S. 137 ff.; ders., A. R. prof. la univ. din Budapesta (1863–97), ebenda, 19. 1976, S. 341 ff.; Szinnyei; Enc. Românǎ, 1904; Dicţionarul literaturii române de la origini pînǎ la 1900, 1979.
(C. Bodea–M. D. Peyfuss)  
PUBLIKATION: ÖBL 1815-1950, Bd. 9 (Lfg. 43, 1986), S. 230
Bd. <==> | |<1  <=−10<=  S. 1 =>+10=>
Bd. <==> | |<1  <=−10<=  S. 1 =>+10=>