Šafařík (Šafárik, Schaffarik, Szafarzik, Schafary, Schaffáry), Pavel Josef (1795-1861), Slawist und Schriftsteller

Šafařík (Šafárik, Schaffarik, Szafarzik, Schafary, Schaffáry) Pavel Josef, Slawist und Schriftsteller. * Feketepatak (Kobeliarovo, Slowakei), 13. 5. 1795; † Prag, 26. 6. 1861. Sohn eines evang. Pfarrers, Vater des Folgenden; stud. 1815–17 evang.Theol., Phil., Geschichte, Philol. und Naturwiss. an der Univ. Jena. Als Erzieher in Preßburg (Bratislava) verkehrte er mit den jungen slaw. Patrioten Benedikti und F. Palacký (s. d.), mit welchem er eine der bedeutendsten theoret. Schriften der nationalen Wiedergeburt, „Počátkové . . .“, verfaßte. 1819–25 unterrichtete Š. als Prof. am neuerrichteten serb.-orthodoxen Gymn. in Neusatz (Novi Sad) die Humaniora und war zeitweise auch als dessen Dir. tätig. In dieser Zeit entstanden seine wichtigsten slawist. Arbeiten, durch die er unter den Fachgelehrten bekannt wurde. Ab 1833 wirkte er in Prag als Übers. beim Prager Magistrat, 1837–47 als Zensor, ab 1841 als Kustos, ab 1848 als Bibliothekar an der Univ.Bibl. 1848 zum ao. Prof. der vergleichenden slaw. Philol. an der Univ. Prag ernannt, verzichtete er auf dieses Amt zugunsten F. L. Čelakovskýs (s. d.), nahm jedoch an der Tätigkeit der Stud. Reformkomm. in Wien teil. 1848 gehörte er zu den Hauptorganisatoren des Prager Slawenkongresses. In der Geschichte der Slawistik stellt Š.s wiss. Arbeit den Höhepunkt der zweiten Entwicklungsetappe dar, die, zum Unterschied von der ersten, vorwiegend linguist. Phase, durch das komplexe Erfassen der slaw. Sprachen, Literaturen, Archäol. und Geschichte gekennzeichnet war. Š. wies die Gleichwertigkeit der Slawen mit den anderen europ. Völkern nach und drückte das romant. Ideal der slaw. Idee wiss. aus. Bes. Aufmerksamkeit widmete er südslaw. Fragen, u. a. der Hrsg. von literar. Denkmälern der Südslawen, ferner der alttschech. Grammatik und Literatur und den slowak. Volksliedern. Für die europ. Forschung war auch seine Mitarbeit in den Anfängen der Entwicklung der dt. und der russ. Slawistik bedeutungsvoll. Mitgl., bzw. Ehrenmitgl., zahlreicher gel. Ges., u. a. 1840 korr. Mitgl. der kgl. preuß. Akad. der Wiss. in Berlin, 1847 Gründungsmitgl. der Akad. der Wiss. in Wien.

W.: Tatranská Můza s lírou Slovanskou (Die Muse der Tatra mit der slaw. Leier), 1814, 3. Aufl. ( = Dra Bačkovského Národní kníhovna česká 30), 1903; Počátkové českého básnictví, obzvláště prozodie (Die Anfänge der tschech. Dichtkunst, bes. der Prosodie), gem. mit F. Palacký, 1818, Neuaufl., hrsg. von M. Bakoš und R. Havel ( = Edícia korešpondencia a dokumenty 8), 1961; Písně světské lidu slovenského v Uhřich (Weltliche Lieder des slowak. Volkes in Ungarn), 2 Bde., gem. mit J. Kollár, 1823–27; Geschichte der slaw. Sprache und Literatur nach allen Mundarten, 1826, 2. Aufl. 1869, engl. 1834, 2. Aufl. 1850, slowak. ( = Edícia korešpondencia a dokumenty 10), 1963; Uebersicht der slowen. Kirchenbücher, welche vom Ende des 15. bis zum Anfange des 17. Jh. in Venedig, Serbien, Walachien und Siebenbürgen in Druck erschienen sind, in: Jbb. der Literatur 48, 1829; Uebersicht der vorzüglichsten schriftlichen Denkmäler älterer Zeiten bei den Serben und anderen Südslawen, ebenda, 53, 1831, serb. in: Serbskij lětopis 19, 1845; Serb. Lesekörner oder hist.-krit. Beleuchtung der serb. Mundart, 1833, 2. Aufl. 1857, serb. 1842, russ. 1857; Slovanské starožitnosti, 2 Bde., 1837, dt.: P. J. S.s Slaw. Alterthümer, hrsg. von H. Wuttke, 1843–44, russ. 1837–48, poln. 1842–44, französ. 1848–54; Svatý Konstantin a Method (Die Hll. Konstantin und Method), 1837; Monumenta illyrica seu Slavorum gentis . . . litteraria documenta . . ., 1839; Die ältesten Denkmäler der böhm. Sprache, gem. mit F. Palacký, in: Abhh. der kgl. Böhm. Ges. der Wiss., F. 5, 1, 1841; Slovanský národopis (Slaw. Völkerkde.), 1842, 4. Aufl., hrsg. von H. Hynková ( = Československá Akad. věd. Ústav pro ethnografii a folkloristiku. Klasikové vědy. Sekce filosofie a historie 2), 1955 (mit Abh. über Š.), russ. und poln. 1843; Slovanský zeměvid (Slaw. Landkarte), 1842; Počátkově staročeské mluvnice. Uwod k Wýboru staročeské literatury ( = Wýbor z literatury české 1), 1845, 2. Aufl. 1867, dt.: Elemente der altböhm. Grammatik ( = Smlg. slaw. Grammatiken 1), 1847, 2. Aufl. 1867; Rozkvět slovanské literatury v Bulharsku (Das Aufblühen der slaw. Literatur in Bulgarien), 1847, dt. 1848,serb. und bulgar. 1849; Über den Ursprung und die Heimath des Glagolitismus,1858, russ. 1860; P. J. Š. Sebrané spisy (P. J. Š.s ges. Schriften), 3 Bde., hrsg. von J. Jireček, 1862–65; P. J. Š.s Geschichte der südslaw. Literatur, 3 Bde., hrsg. von J. Jireček, 1864–65; Pis’ma P. J. Š. (P. J. Š.s Briefe), hrsg. von N. A. Popov ( = Pis’ma k M. P. Pogodinu iz slavjanskich zemel’ 1835–61, 2), 1879; Pis’ma P. I. Š. k O. M. Bodjanskomu 1838–57 . . . (P. J. Š.s Briefe an O. M. Bodjanskij . . .),hrsg. von P. A. Lavrov und M. N. Speranskij, 1895; Korespondence P. J. Š. (P. J. Š.s Briefwechsel), hrsg. von V. A. Francev, 2 Bde., ( = Sbírka pramenů . . ., Kl. 3, 25/1–2), 1927–28; Š. dopisy Slovinci J. Kopitarovi v letech . . . (Briefe Š.s an den Slowenen J. Kopitar . . .) 1826–27, hrsg. von V. Burian, 1931; Spisy P. J. Š. (P. J.Š.s Schriften) 1, hrsg. von J. Vilikovský, 1938; Literatúra – jazyk – společnost (Literatur – Sprache –Ges.), hrsg. von K. Rosenbaum, 1961; Korespondence P. J.Š. s F. Palackým (Der Briefwechsel zwischen P. J. Š. und F. Palacký), hrsg. von V. Bechyňová und Z. Hauptová ( = Prameny k dějinám české literatury 4), 1961; Slovanské písně (Slaw. Lieder), hrsg. von J. Horák, 1962; Listy P. J. Š. M. Hamuljakovi (Briefe P. J. Š.s an M. Hamuljak), hrsg. von A. Maťovčík, 1965; etc. Hrsg.: Památky hlaholského písemnictví (Denkmäler des glagolit. Schrifttums), 1853; Glagolit. Fragmente, gem. mit K. A. C. Höfler, in: Abhh. der kgl. Böhm. Ges. der Wiss., F. 5, 10, 1859; etc. Red.: Časopis Českého Mus. 12ff., 1838ff.
L.: Almanach Wien 12, 1862, S. 124 ff.; Český časopis historický 1, 1895, S. 137 ff., 143 ff., 183 ff.; M. Murko, Die Literatur zum 100jährigen Jubiläum P. J. Š.s, in: Archiv für slav. Philol. 18, 1896, S. 557 ff.; Č. Zíbrt, Co vyprávěl P. J. Š. rodině o svém mládí a životu, in: Časopis Musea Království českého 83, 1909, S. 233 ff.; 337 ff.; L. Léger, S., sa vie et son æuvre, in: Journal des savants, NS 8, 1910, S. 115 ff., 155 ff.; K. Paul, Přehled tištěných prací P. J. Š, in: Bratislava 5, 1931, S. 681 ff., auch selbständig; F. Vodička, P. J. Š., obrozenský básník a vědec, in: Česká literatura 9, 1961, S. 245 ff.; H. Slapnicka, Die Sprache des österr. Reichsgesetzbl., in: Z. für Ostforschung 23, 1974, S. 443 ff.; Biograph. Lex. Südosteuropas; Wurzbach; V. Brandl, Život P. J. Š., 1887; J. Vlček, P. J. Š., 1896; M. Murko, Dt. Einflüsse auf die Anfänge der böhm. Romantik ( = Dt. Einflüsse auf die Anfänge der slav. Romantik 1), 1897, s. Reg.; Literatura česká 19. století 1–2 ( = Laichterův výbor nejlepších spisů poučných 19, 21), 2. Aufl. 1911–17, s. Reg.; J. Horák, P. J. Š. a jeho evropský význam, in: Co daly naše země Evropě a lidstvu, 1940, S. 16 ff., auch in: J. Horák, Z dějin literatur slovanských, 1948, S. 529 ff.; J. Skutil, P. J. Š. a archeologické památky, 1940; M. Pišút, Literárne štúdie a portréty ( = Otázky umenia 13), 1955, S. 23 ff.; J. Vlček, Dějiny české literatury 2–3, 1960, s. Reg.; Dějiny české literatury 2–3, red. von J. Mukařovský, 1960–61, s. Reg.; Dejiny slovenskej literatúry 2–5, red. von I. Kusy und K. Rosenbaum, 1960–1984, s. Reg.; P. J. Š. ( = Litteraria. Štúdie a dokumenty 4), 1961; K. Rosenbaum, P. J. Š., 1961; K. Paul, P. J. S., život a dílo, 1961 (mit Literaturverzeichnis); J. M. Kirschbaum, P. J. Š. and his Contribution to Slavic Studies ( = Slavistica 43), 1962; Odkaz P. J. Š. ( = Kapitoly z dejín medzislovanských vzťahov 6), 1963 (Sammelbd.); P. J. Š. (1795–1861), red. von D. S. Radojičić, 1963; Slovník ceských spisovatelů, 1964; R. A. Kann, Das Nationalitätenproblem der Habsburgermonarchie 1–2, 2. Aufl. 1964, s.Reg.; J. Novotný, P. J. Š. Stud. s ukázkami z díla, 1971; M. Kudělka – Z. Šimeček et al., Československé práce o jazyce, dějinách a kultuře slovanských národů od r. 1760. Biograficko-bibliografický slovník, (1972) (mit Literaturverzeichnis); (V. Šarluška), P. J. Š. 1795–1861, (1976); Lebensbilder zur Geschichte der böhm. Länder 4, hrsg. von F. Seibt, 1981, S. 137ff.; Enc. slovenských spisovatel’ov 2, 1984.
(M. Svatoš)  
PUBLIKATION: ÖBL 1815-1950, Bd. 9 (Lfg. 44, 1987), S. 375f.
Bd. <==> | |<1  <=−10<=  S. 1 =>+10=>
Bd. <==> | |<1  <=−10<=  S. 1 =>+10=>